Besimi i përhapur që vetëm disa njerëz janë të bekuar me një tru i cili ua mundëson mësimin e gjuhëve, kurse të tjerët nuk janë aq me fat, është thjesht një mit. Në fakt, shumë gjuhëtar dhe filolog besojnë që një njeri lind me të ashtuquajturën “Paisje për nxënien e gjuhës” (eng. Language Acquisition Device), teori kjo që së pari u propozua nga gjuhëtari Noam Chomsky. Kjo teori sugjeron se një njeri me zhvillim kognitiv normal lind me aftësinë për të mësuar gjuhën amëtare.

Disa gjuhëtarë shkojnë akoma më larg duke mbështetur teorinë se njeriu është i “programuar” për të mësuar gjuhë, qoftë ato gjuhë të dyta apo të huaja. E vetmja gjë që mundëson aktivizimin e “paisjes për nxënien e gjuhëve” është ekspozimi i duhur ndaj gjuhës së synuar. Shembulli më i mirë është ai i familjeve imigrante ku një fëmijë arrinë të mësoj dy e më shumë gjuhë që nga fëmijëria e herëshme.

Teorinë se çdo njeri është i aftë të mësoj gjuhë e mbështet fuqishëm edhe gjuhëtari dhe eksperti i teorisë së mësmit të gjuhëve të huaja, Stephen Krashen. Ai në publikimet e tij thotë që sigurisht se mund të ketë dallime në kohën e nxënies së gjuhës së huaj nga individi në individ për shkak të faktorëve të jashtëm dhe të brendshëm, mirëpo beson se çdo kush është i aftë të përvetësoj gjuhë të huaja.

Në publikimet e tij  Krashen liston disa hipoteza apo taktika përmes së cilave arrihet nxënia më e shpejtë dhe më efektive e gjuhëve të huaja.

PËRVETËSIMI KUNDRJET STUDIMIT TË GJUHËS

Krashen thotë se janë dy mënyra të të nxënit të gjuhëve. Përvetësimi është metoda e nxënjes së gjuhëve nga ekspozimi dhe në mënyrë të pavetëdijshme, kjo metodë funksionon më së miri tek fëmijët të cilët arrijnë të flasin gjuhë të huaja pa i studiuar ato në thellësi, pra pa pasur njohuri në gramatikë dhe sintaksë të asaj gjuhe. Në anën tjetër, studimi i gjuhës që zakonisht praktikohet tek të rriturit është nxënia e vetdijëshme me fokus në leksikon, gramatikë dhe sintaksë.

Për një rezultat më të shpejtë, sugjerohet që të rriturit të bëjnë një miksim të këtyre dy metodave duke anuar më tepër në ekspozim të gjuhës. Pra, paralelisht me mësimin e vetdijshëm, të rritet ekspozimi ndaj gjuhës së synuar përmes metodave të ndryshme, si filma, libra, këngë, artikuj, biseda, podkaste etj.

TEORIA E INFORMACIONIT 

Kjo teori lidhet ngusht me atë që u tha më parë, mirëpo për avancim në gjuhë përpos ekspozimit të nevojshëm, rol kyç luan edhe lloji i informacionit që konsumoni.

Teoria e Krashen mbi infomacionin, shpesh e quajtur si I+1 (eng. Input +1), sugjeron se në mënyrë që të kemi progres në gjuhë duhet të ekspozohemi dhe përpunojmë materiale që janë një shkallë më lart se niveli aktual i gjuhës. Për përvetësim më të shpejtë të gjuhës ne duhet të mbështetemi në fuqinë e kontekstit, që do të thotë që në bazë të informacioneve që kuptojmë ne fillojmë të kuptojmë edhe informacionet e panjohura më parë.

Mirëpo, duhet të kemi shumë kujdes në përzgjedhjen e teksit në fjalë. Në qoftë se teksti (me tekst nënkuptojmë të gjitha llojet e informacionit, si të folur, të shkruar apo edhe vizual) është shumë i vështirë, nxënësi mund të përjetoj një demotivim që mund të rezultoj në dorëzim. Po qe se teksti është i lehtë ne evitojmë demotivimin, mirëpo përfitimet janë minimale.

FILTRI AFEKTIV

Krashen beson se çdo informacion i konsumuar së pari kalon në një filter para se të procesohet dhe të memorizohet. Edhe pse duket si teori e çuditshme, në fakt ne jemi vetë dëshmitarë se në rast se një tekst, çfarëdo qoftë ai, na pëlqen e kemi më të lehtë ta kuptojmë dhe ta mbajmë mend, pra filri jonë afektiv e lejon atë infomacion të kaloj për përpunim.

Sipas Krashen, ky filer ndikohet nga motivimi, vetëbesimi, stresi, ankthi etj. Nxënësit me motivim të lartë, vetëbesim, një imazh të mirë për veten dhe një nivel të ulët ankthi e kanë më të lehtë mësimin e gjuhës. Emocionet negative si motivimi i ulët, ankthi ose vetëvlerësimi i ulët krijojnë një filtër që parandalon të kuptimin e të dhënave. Kjo pra tregon se për nxënie sa më efektive duhet të sigurohemi se çasja dhe ambienti i të mësuarit të jetë sa më pozitiv dhe relaksues.

TEORIA E MONITORIMIT

Një tjetër teori interesante është ajo e monitorimit. Kjo teori sugjeron se çdo njeri gjatë përvetësimit të gjuhës së huaj, atëherë kur vetëm fillojmë të kemi njohuri mbi gramatikën e gjuhës, shpesh ndodhë që për shkak të tentimit për përdorim të sakt të gramatikës, fjalorit apo edhe strukturës së fjalisë, folësit bllokohen dhe kjo njohuri del të jetë shkaktare e kësaj ngecjeje.

Pasojat e monitorit të vetvetes mund të jenë aq të mëdha sa të dekurajojnë edhe nxënësin më të mirë të përdorë gjuhën që po e mëson. Sigurisht që kontrollimi i vetvetes ka përfitime, mirëpo nëse kalon nivelet optimale mund të shndërrohet në problem të madh. Në fund të fundit, ç’na duhet gramatika kur nuk e përdoim gjuhën për të komunikuar?

Ajo që duhet të kuptojmë është se gjuha është një mjet pë lehtësimin dhe përmirësimin e jetës, dhe është e krijuar për t’u përdorur, dhe qëllimi i përdorimit është kryerja e punëve dhe shkëmbimi i informacionit. Mënyra më e mirë e të mësuarit është  që të ulim nivelin e kontrollimit të vetës në shkallën e duhur dhe të fillojmë t’i përdorim informatat e marra rreth asaj gjuhe, duke qenë të vetëdijshëm për disa gabime dhe nevojën për përmirësim.